Antistreptolizin O için kullanılan kısaltma olan ASO, bir tür laboratuvar testidir. Vücutta belirli bir toksin varlığı ya da farklı bir deyişle hemolitik streptokok adlı bakterinin salgıladığı toksine karşı vücudun ürettiği antikorların tespiti için yapılır. Vücutta romatizma, boğaz enfeksiyonu, döküntülü cilt hastalıkları gibi rahatsızlıklara yol açan streptokok bakterisi, vücuda girdikten yaklaşık 1 ile 3 hafta sonra ASO değeri yükselir. Ancak enfeksiyon tamamen iyileştikten sonra normal değerine inmesi 6 ile 12 ayı bulur. Antistreptolizin O, kişinin yakın zamanda ya da hâla A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonu geçirip geçirmediğinin tespiti için yapılır. Yapılan ASO testi ile kişide hâla devam eden ya da yakın zamanda geçirilmiş hemolitik streptokok enfeksiyonu varlığının kesin olarak ayırt edilmesi mümkün değildir. Ancak akut enfeksiyon varlığında, birim hacimdeki hemolitik streptokok miktarı, iyileşme döneminde olan kişilere oranla 2 kat fazladır. Aktif enfeksiyon varlığı ile iyileşme dönemindeki ASO miktarındaki bu farklılık, anlamlı bir bulgu olarak kabul edilir. Yapılan laboratuvar testinde Antistreptolizin O seviyesinin referans aralığın üzerine olması ya da farklı bir deyişle ASO yüksekliği, A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonu geçirildiğinin kanıtı olsa da bu bakterinin neden olduğu tüm rahatsızlıklarda ASO değeri aynı miktarda yükselmeyebilir. Örneğin hemolitik streptokok bakterisinin yol açtığı boğaz enfeksiyonlarında ASO değeri klinik bir anlam ifade edecek kadar yükselirken, aynı bakterinin yol açtığı cilt enfeksiyonlarında aynı düzeyde yükselmeyebilir. Bu yüzden Antistreptolizin O testi ile daha doğru yanıt almak için test, birkaç hafta arayla en az iki kez tekrarlanır. "ASO neden yükselir?" sorusunu yanıtlamadan önce ASO nedir bunu iyi anlamak gerekir.
ASO nedir?
ASO olarak kısaltılan Antistreptolizin O, kişide hemolitik streptokok bakterisinin salgıladığı streptolizin adlı toksinin varlığının araştırılması için yapılan bir laboratuvar testidir. A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonu kişiden kişiye, hapşırık, öksürük gibi ağız ve boğaz salgılarının küçük damlacıklar hâlinde havaya karışması sonucu bulaşır. Havada uzun süre asılı kalabilen bu damlacıkların, hemolitik streptokok bakterisi bulundurması ve diğer kişiyi enfekte etmesi sonucunda kişide pek çok semptom oluşur. Yutkunma sırasında artış gösteren boğaz ağrısı, ateş, mide ve baş ağrısı, boyunda yer alan lenf bezlerinde ve bademciklerde şişlik, bademcik üzerinde beyaz iltihap odakları bu belirtilerin bir kısmıdır. A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonu özellikle boğazda oluşan iltihaplı ağrı ile karakterize olsa da bazı vakalarda akut glomerulonefrit, akut eklem romatizması, faringotonsillit, impetigo ve piyoderma gangrenozum gibi enfeksiyonlara da yol açabilir. Kişinin, A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonu geçirip geçirmediğinin tespiti için yapılan ASO testi ile enfeksiyonun önceden mi geçirildiği ya da enfeksiyon hâla aktif mi, net olarak anlaşılamaz. Ancak akut enfeksiyonlarda yapılan laboratuvar testlerindeki ASO değeri, iyileşme dönemindeki kişilerin ASO değerine göre 2 kat fazladır. Bu farklılık klinik olarak önemli bir bulgu olsa da A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonların tümünde ASO değeri aynı miktarda yükselmeyebilir. Bu durum, streptokok bakterisinin oluşturduğu boğaz ve cilt enfeksiyonlarında keskin bir şekilde görülebilir. Bu yüzden ASO testinin birkaç hafta arayla en az iki kez tekrarlanması gerekir. "ASO ne demek?" ya da "Kanda ASO nedir?" soruları bu şekilde yanıtlanabilir.
ASO normal değeri nedir?
Hemolitik streptokok bakterisinin salgıladığı streptolizin adlı toksinin varlığı, ASO testi ile streptokok bakterisi vücuda girdikten yaklaşık 1 ile 3 hafta sonra anlaşılabilir. Farklı bir deyişle enfekte olduğu düşünülen kişiye ASO testi, kişinin bakteri ile temasından yaklaşık 1 ile 3 hafta sonra yapılmalıdır. Yapılan laboratuvar testinde Antistreptolizin O düzeyinin normal değeri ya da farklı bir deyişle ASO referans değeri çocuklarda <150 IU/mL, yetişkinlerde ise <200 IU/mL'dir. Bazı durumlarda ise ASO değeri kişinin, hemolitik streptokok bakterisi ile temasından yaklaşık 1 ile 3 hafta sonra yükselebilir. Enfeksiyonun tamamen iyileşmesinden sonra ASO seviyesinin normal değerine inmesi yaklaşık 6 ile 12 ayı bulabilir. Hemolitik streptokok bakterisinin neden olduğu her enfeksiyonda ASO değeri aynı miktarda yükselmeyebilir. Bu yüzden antistreptolizin O testi, birkaç hafta sonra tekrarlanabilir.
ASO yüksekliği nedir?
Yapılan laboratuvar testi sonucunda ASO değerinin, referans değerinin üzerinde olması ASO yüksekliği olarak tanımlanır. Bu durum kişinin A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonu olduğunun göstergesidir. Streptokok bakterisi vücuda girdikten yaklaşık 1 ile 3 hafta sonra yükselir ve yaklaşık 3 ile 5 hafta sonra en yüksek değere ulaşır. Testin normal değerlere dönmesi yaklaşık 6 ile 12 ayı bulabilir. Test, her A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonunda aynı düzeyde yükselmez. Streptokok bakterisinin neden olduğu akut romatizmal ateş vakalarında %80 ile %85, akut glomerulonefrit vakalarında %50, akut streptokokal piyoderma vakalarında %30 ile %40 oranında yüksek antistreptolizin O düzeyine rastlanır. Testin negatif olması da enfeksiyon varlığını tamamen dışlamaz. Bu yüzden, şüpheli vakalarda ve test sonucundan emin olunmak için ASO testi, birkaç hafta ara ile en az 2 kez tekrarlanabilir. Yalancı negatifliğin azaltılması için farklı antikor testleri de yapılabilir. Karaciğer ile ilgili bazı hastalıkların varlığında, yalancı pozitiflik olabileceği gibi kişinin, enfeksiyonun erken döneminde antibiyotik tedavisi alması durumunda da antistreptolizin O düzeyinde artış görülmeyebilir.
ASO neden yükselir?
Hemolitik streptokok adlı bakterinin, streptolizin O adı verilen bir tür antijeni ya da farklı bir deyişle, bakterinin vücuda girmesi ile yarattığı toksik bir etkisi vardır. Tam adı antistreptolizin O olan ASO vücut tarafından, streptolizin O antijenine karşı salgılanan antikordur. Laboratuvarda yapılan ASO testi, bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikor miktarının ölçümü ile yapılır. Dolayısıyla ASO yüksekliğinin sebebi, metabolizmada var olan hemolitik streptokok bakterisinin varlığıdır. Yapılan antistreptolizin O testi ile hemolitik streptokok bakterisinin metabolizmadaki varlığı, bakterinin kişi ile temasından yaklaşık 1 ile 3 hafta sonra anlaşılır. Enfeksiyonun tedavi edilmesinin ardından da ASO değeri yaklaşık 6 ile 12 ay kadar normal değerin üzerinde seyretmeye devam eder. A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonu tedavi edilmediğinde eklem, böbrek ve kalp hastalıkları gibi çok daha ciddi rahatsızlıklara yol açabilir.
ASO yüksekliği belirtileri nelerdir?
Yapılan laboratuvar testinde antistreptolizin O düzeyinin referans aralığının üzerinde olması durumunda görülen belirtilerin bazıları aşağıda maddeler hâlinde sıralanmıştır:
- Hâlsizlik
- İştahta azalma
- Bulantı ve kusma
- Mide ağrısı
- Boyunda yer alan lenf bezlerinde şişlik
- Boğaz ağrısı
- Bademcik iltihabı
- Yutkunurken artış gösteren boğaz ağrısı
- Yüksek ateş
- Cilt yüzeyinde döküntü, kızarıklık, ısı artışı ya da şişlik
- Baş ağrısı
ASO yüksekliği neden önemlidir?
Hemolitik streptokok bakterisinin sebep olduğu enfeksiyon, tedavi edilmediğinde pek çok farklı sağlık problemine yol açabilir. Boğaz ve cilt enfeksiyonlarının yanı sıra, kalbin iç zarında oluşan enfeksiyonlar, kalp romatizması gibi kalıcı kalp hastalıkları, böbreklerde iltihaplanma, böbrek yetmezliği, idrarda protein kaçağı ve yüksek tansiyon gibi önemli rahatsızlıklara neden olabilir. Bu yüzden A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonu mutlaka tedavi edilmelidir.
ASO düşüklüğü nedir?
Yapılan laboratuvar testi sonucunda ASO değerinin düşük olması, hemolitik streptokok bakterisinin kişide bulunmadığını gösterir. Genellikle ASO negatif olarak tanımlanır.