Tıpta hordeolum olarak tanımlanan arpacık, göz kapağı bezlerinde oluşan ve yaygın görülen bir enfeksiyondur. Cilt üzerinden dışa doğru şişlik ve kızarıklık ile karakterize olan arpacığın en yaygın sebebi stafilokok aureus adlı gram pozitif bakteri türüdür. Arpacık, göz kapaklarının uç kısmında bulunan meibomian bezlerinin tutulumuyla oluşur. Oluşum yerine göre iç hordeolum ya da dış hordeolum olarak tanımlanan arpacık, iltihaplı bir cilt hastalığıdır. Kirpiğin dip kısmında ya da göz kapağının altında oluşan arpacık, çoğunlukla gözde kaşınma ve batma hissi ile başlar ve bu semptomların ardından 1-2 gün sonra cilt yüzeyinde görünür hâle gelir. Uygun tedavi ile yaklaşık bir hafta içinde iyileşir. Arpacığın oluşum nedenlerine geçmeden önce "Arpacık nedir?" bunu iyi anlamak gerekir.
Arpacık nedir?
Göz kapaklarını tutan iltihaplı bir cilt hastalığı olan arpacık, kişiye son derece rahatsızlık veren ancak kolay tedavi edilen bir rahatsızlıktır. Hordeolum olarak da bilinen arpacık, toplumda oldukça yaygın bir göz kapağı rahatsızlığı olmakla birlikte temel sebebi göz kapaklarında bulunan yağ bezelerinin tıkanmasıdır. Göz kapağının dış kısmında, kirpiklere yakın olan yağ bezelerinin tıkanmasıyla bezelerinin içinde kalan bakteriler, arpacık oluşumuna yol açar. Başlangıçta küçük olan kızarıklık şeklindeki arpacık, bazı durumlarda göz kapağının şişmesine ve kapanmasına neden olabilir. Gözde yaşarma, göz kapağı ağrısı ve şişlik gibi belirtiler ile karakterize olan arpacığın görüntüsü ise çıban ya da sivilce gibidir. Çoğunlukla vücut direncinin düşük olduğu zamanlarda oluşan arpacık, sıklıkla ellerde bulunan bakterilerin göz bölgesine taşınmasıyla oluşur. El temizliğinin son derece önem kazandığı arpacık oluşumunda, 30 ile 50'li yaşlar arasında yağ bezelerinin tamamen tıkanması ya da farklı bir deyişle şalazyon olarak bilinen rahatsızlık ortaya çıkabilir. Sıklıkla sorulan "Gözde arpacık nasıl geçer?" ve "Arpacığa ne iyi gelir? sorularını yanıtlamadan önce arpacık neden çıkar bunu iyi anlamak gerekir.
Arpacık neden çıkar?
İki parçadan oluşan göz kapaklarında yaklaşık 60 kadar meibomian bezi olarak tanımlanan yağ bezi bulunur. Meibomian bezi, salgılanan gözyaşının kurumasını engellemek, göz kapaklarının göz üzerindeki hareketini kolaylaştırmak ve tahriş oluşumunu önlemek için göz küresi üzerinde, ince, yağlı bir tabaka oluşturur. Gözün üst yapısının çizilmesini de önleyen bu yağlı yapının salgılandığı bezlerin tıkanmasına bağlı olarak arpacık oluşur. Kirpik folikülünde bulunan ve çoğunluğu el ile taşınan bakterilerden kaynaklanan arpacık, özellikle vücut direncinin düşük olduğu uykusuzluk ve yorgunluk gibi dönemlerde ortaya çıkar. Ağrılı bir nokta gibi başlayan, kaşıntı ve batma hissi ile karakterize olan arpacık, 1-2 gün içinde ağrılı bir şişliğe dönüşür. Kirli ellerle gözlere dokunmak, tozlu ve kirli ortamlarda uzun süre bulunmak, uzun süre göz makyajını temizlememek, makyaj temizliğinin uygun şekilde yapılmaması, gözün enfeksiyon oluşumuna meyilli olması, yağlı besinlerin fazla tüketilmesi, vitamin ve mineral yönünden dengeli beslenmemek, arpacık oluşumu nedenleri arasında sayılabilir. Sıklıkla merak edilen "Gözde arpacık neden çıkar?" sorusu bu şekilde yanıtlanabilir. Stafilokok aureus adlı bakterinin neden olduğu rahatsızlık, kolayca tedavi edilebilir. Arpacığın oluşum yerine göre iki farklı türü bulunur.
Arpacık türleri nelerdir?
Göz kapağı bezlerinin yaygın bir enfeksiyonu olan arpacık, yangılı bir şişlik ile karakterizedir. Göz kapağının kızarık ve normalden daha sıcak olmasına yol açan arpacık, oluşum yerine göre dış ve iç arpacık olmak üzere iki farklı türde sınıflandırılır.
- İç Arpacık: Göz kapağının iç kısmında oluşur. Çoğunlukla göz kapağında, gözün korunmasında rol oynayan ve göz kapağının hareketlerini kolaylaştıran yağ tabakasını oluşturan meibomian adlı bezin tıkanmasından kaynaklanır. Göz kapağında şişlik şeklinde kızarık bir görünüme neden olan iç arpacık, göz çevresinde hassasiyet, ağrı ve ısı artışına yol açabilir. Dış arpacığa göre kişiye daha fazla rahatsızlık verir.
- Dış Arpacık: Kirpik dibinde oluşan arpacık türüdür. Çoğunlukla kıl kökünde oluşan iltihap nedeniyle ortaya çıkar ve sivilce görünümündedir.
Tıpta dış hordeolum olarak tanımlanan dış arpacık, zeiss ve moll bezlerinin etkilenmesine bağlı olarak görülür. Akut bir şekilde gelişen dış arpacık türünün nedeni, stafilokok bakteri türüdür. Göz kapağının kenarında oluşan bu arpacık türü iltihaplı bir şişliğe yol açar ve ağrılıdır.
Arpacık belirtileri nelerdir?
Arpacık, oluştuğu bölgede yangılı bir şişliğe yol açan bir tür enfeksiyondur. Arpacık, başlangıç aşamasındayken ağrılı bir nokta şeklindedir. Gözde batma hissi ve kaşıntı ile başlar. Bu belirtilerden yaklaşık 1-2 gün sonra arpacık, gözle görünür şekilde şişerek büyür. Kızarıklık artar ve içi iltihap dolu bir keseye dönüşür. İç arpacık ise çoğunlukla göz kapağı ters çevrildiğinde gözle görünür. Ancak meibomian adlı bezin tıkanmasına bağlı olarak enfeksiyon geliştiği durumlarda göz kapağında şişliğe yol açabilir. Her iki arpacık türü de ağrılıdır ve kişide batma hissi uyandırır. Işığın, ağrı hissini arttırdığı arpacık varlığında gözün sulanması da görülebilir.
Arpacık varlığında dikkat edilmesi gerekenler
Arpacık iyileşene kadar havlu gibi ürünlerin aile bireyleri ile paylaşılmaması gerekir. Göz ile temas öncesinde mutlaka eller sabunlanmalı ve iyice durulanmalıdır. Arpacık, tamamen iyileşene kadar makyaj yapılmamalı ve göz kapalı tutulmamalıdır. Arpacığın içindeki iltihap kesinlikle boşaltılmaya çalışılmamalıdır. Enfeksiyonun yayılmasına yol açan bu durum arpacığın iyileşmesini güçleştirebilir.
Ne zaman doktora gidilmeli?
Arpacık varlığının kişiyi rahatsız ettiği, yaşam kalitesini düşürdüğü durumlarda kişi hekime başvurabilir. Ancak arpacık varlığına ek olarak görme fonksiyonlarında bir değişiklik varsa ve göz kapağının açılamaması gibi durumlarda mutlaka hekime başvurulmalıdır. Ayrıca arpacığa bağlı oluşan kızarıklığın gözün kendisini etkilemesi durumunda, ateş ve şiddetli ağrı varlığında da hekime başvurulmalıdır.
Arpacık tanısı nasıl koyulur?
Gözde arpacık tanısı için laboratuvar testi ya da radyolojik görüntüleme teknikleri gerekmez. Hekim basit bir göz muayenesi ile tanıyı netleştirir.
Arpacık tedavisi nasıl yapılır?
Arpacık, kişisel hijyenin yanı sıra göz ve çevresinin hijyenine dikkat edilmesi durumunda yaklaşık bir hafta içinde iyileşir. Bu süre içinde hekimin önerdiği pomat ve damla türü ilaçların kullanılması, rahatsızlığın iyileşme süresini kısaltırken şikayetlerin de azalmasını sağlar. Arpacık tedavi edilmesine rağmen 2 ile 3 hafta içinde iyileşmemesi ya da sertleşmesi durumunda cerrahi müdahale gerekebilir. Göz kapağının iç kısmına küçük bir kesi yapılarak gerçekleştirilen operasyon ile enfeksiyonun giderilmesi için iltihap tamamen boşaltılır. Arpacık tedavisi bu şekilde uygulansa da bazı durumlarda arpacık ameliyatı olarak da bilinen tedavi yöntemi uygulanabilir. Bu işlem, arpacığın kist oluşumuna yol açması durumunda uygulanır. Göz kapağı ve çevre dokular, lokal anesteziyle uyuşturulduktan sonra kapak içindeki iltihap temizlenir. Kistik oluşuma yol açan yağ birikimi, çevresindeki dokular ile birlikte temizlenir. 15 dakika kadar süren bu operasyon sonrasında göz bandajlanarak kapatılır. Operasyon, göz kapağının iç kısmından yapıldığından dikiş gerektirmez ve iz bırakmaksızın iyileşir. Bandajlanan göz ertesi gün açılır. Yaklaşık bir hafta boyunca göze antibiyotik içerikli damla damlatılması gerekir. "Arpacık nasıl geçer?" sorusu bu şekilde yanıtlanabilir.