Adet döngüsü (siklusu) ilk adetten (menarş) son âdete (menopoz) kadar süren, adet kanaması ile karakterize, amacı üreme ile soyun devamı olan ve tüm vücudu etkileyen olaylar zinciridir. Adet döngüsü ya da adet dönemi denildiğinde kastedilen bir adet kanamasının ilk gününden bir sonraki adet kanamasının ilk gününe kadar geçen süre kastedilir. Adet dönemi denildiğinde kanamalı olan süre ya da kanamasız olan süre anlaşılmaz.
Normal Döngü (Siklus) Nedir?
Normal siklus 21-35 günde bir olan (ortalama 28 gün), kanamanın 2-8 gün arası sürdüğü ve 20-80 ml kanama ile karakterize bir dönemdir. Adet siklusu beyin-yumurtalıklar-rahim sistemi tarafından kontrol edilen karmaşık bir döngüdür.
Adet Döngüsü (Siklusu) Kaç Döneme Ayrılır?
Bunu anlamak için önce adet siklusu esnasında vücutta olan olayları incelemek gerekir.
Erişkinliğe ulaşıldığı andan başlayarak beyinin hipotalamus bölgesinden GnRH adı verilen bir hormon salgılanır. Bu hormon yine beyinde bulunan hipofiz isimli bezi uyarır ve buradan FSH ve LH isimli hormonlar salgılanır. Bu hormonlar adet döneminin değişik zamanlarında farklı salınım şekilleri ile kana karışırlar ve overleri uyararak yumurta hücrelerinin gelişimini başlatırlar.
Yine bu ve diğer bazı hormonların etkisi ile overlerden östrojen ve progesteron adı verilen hormonlar salgılanır. Bu iki hormondan daha fazla salgılanan östrojen ise rahim iç zarı olan endometriumun giderek kalınlaşmasına neden olur. Gelişmekte olan yumurta hücrelerinden (folikül) sadece 1 tanesi tam olgunluğa ulaşır ve uygun hormonal ortam oluştuğunda çatlar ve yumurtlama meydana gelir. Buna ovuülasyon adı verilir. Ovülasyon olduktan sonra overlerden progesteron hormonu daha fazla miktarda salgılanmaya başlar. Progesteron endometriumun kalınlaşmasını durdurur ancak olgunlaşmasını sağlar.
Ovülasyon sonucu atılan yumurta hücresi tubalar tarafından kapılır ve rahime doğru yolculuğuna başlar. Bu esnada eğer döllenme gerçekleşir ise oluşan embriyo hormonlar tarafından hazırlanan endometriuma tutunur ve gebelik ortaya çıkar. Eğer dölleme yani gebelik oluşmaz ise hormon miktarları giderek azalır ve sonuçta endometriumu koruyan düzeyin altına düştüğünde kalınlaşmış olan endometrium kanama ile birlikte dökülmeye başlar ve vajina yoluya dışarı atılır. İşte bu kanama adet kanamasıdır. Daha sonra bu döngü menopoza yani overlerde yumurta hücresi tükenene kadar devam eder.
Adet döneminin ovülasyona kadar olan kısmı overlerde folliküller gelişmekte olduğu için "folliküler faz" ya da endometrium kalınlaştığı için "proliferatif faz" adı verilir. Ovülasyon sonrası dönem ise "luteal faz" ya da "sekretuar faz" olarak adlandırılır.
Adet Görmek İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?
- Beyinden hormon salgılanmalı
- Beyinden salgılanan hormonlara cevap olarak hipofizden hormon salgılanmalı
- Overlerde follikül bulunmalı ve bu folliküller hormon salgılama kabiliyetinde olmalı
- Endometrium bulunmalı ve bu hormonlara karşı duyarlı olmalı
- Ortaya çıkan kanın dışarı akmasına engel olacak bir anomali bulunmamalı
İlk Adet Kaç Yaşında Görülür?
Çocukluktan ergenliğe geçişin son aşaması olan ilk adetin kaç yaşında görüleceğini önceden kesin olarak bilebilmek mümkün değildir. Bu ırklara ve çevresel faktörlere göre değişiklik gösterebilir. İlk adet ülkemizde genelde 11-14 yaşları arasında olmaktadır. 16 yaşına kadar adet görülmemişse ve sekonder seks karakterleri adı verilen memelerde büyüme, kasık ve koltuk altında kıllanma gibi belirtiler de yoksa bir jinekolog ile temasa geçmek faydalı olur. Bazı yazarlar sekonder seks karakterlerinin geliştiği durumlarda ilk adet için 19 yaşına kadar beklenebileceğini söylemektedirler. İlk adetten sonraki dönemde sikluslar düzensiz olur. Bu sikluslarda genelde yumurtlama olmaz (anovulatuar siklus). Bazen ayda 2 defa bazen de 3-4 ayda bir kanama görülür. Bunların hepsi normaldir. Adetlerin ve yumurtlamanın düzene oturması 2 yıl kadar sürebilir.